Каратенің екі түрі бар. «Дәстүрлі карате (контактсіз карате)», бұл тікелей соққылар жасалмайтын түрі. Оны «Сундоме карате» деп те атайды. Тікелей соққылар жасауға болатын ережемен өтетін түрін «Толық контактілі карате» деп атайды.
Токио 2020 (2021) Олимпиадасында «Дәстүрлі карате» немесе «Сундоме карате» енгізілді.
Айта кететін бір мәселе, каратенің 200-ден астам немесе одан да көп мектебі бар. Бірақ Шотокан-рю, Годзю-рю, Шито-рю және Вадо-рю дәстүрлі каратенің төрт негізгі мектебі болып есептеледі.

 

Сондай-ақ Киокушинкайкан, Шинкиокушин, Киокушинкан және Сейдокайкан сияқты толық контактілі карате мектептері көп.
Мектептердің көп болуы каратенің тек «спорт» емес,  терең «философия» екенін көрсететін керемет бір ерекшелігі деуге де болады. Екінші жағынан осындай мектептер тым көп болғандықтан, оларды ортақ бір жүйеге келтіру қиындық туғызады. Бүкіл әлемде беделі жоғары болғанымен, каратенің Олимпиада ойындарына енбей келгенінің себебі де сол.
2020 (2021) жылы Олимпиаданы өткізетін қаланың артықшылығын пайдаланып, Токио каратені ресми спорттық жарыстардың қатарына қосты. Осылайша каратемен айналысатындардың көптен күткен тілегі орындалды.

 

Алайда, өкінішке орай, 2024 жылғы Париж Олимпиадасында ол қайтадан ресми спорттық жарыстан алынып тасталатын болды.
Төменде Жапония Олимпиада комитетінің веб-сайтынан алынған карате туралы материал берілген.➡Сайтқа өту

 

Карате – Рюкю патшалығы дәуірінде Окинавада пайда болған жекпе-жек өнері. 1920 жылдары Окинавадан Жапонияға еніп, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін бүкіл әлемге тарады.
 

​

Каратенің жарысы «ката» және «кумите» болып бөлінеді.

​

Ката – виртуалды жауға қарсы шабуыл және қорғаныс қимылдарын біріктіретін жалғаспалы әдістер жиынтығы. Ережелер 2019 жылдың қаңтарынан бастап қайта қаралды. Жеңімпазды жеті төреші ұпай беру арқылы анықтайды. Ақтық айқасқа дейінгі сайыстарда әр адам жеке демонстрациялық өнер көрсетеді. Сол бойынша катаны үздік орындағандар финалға өтеді. Финалда да тура осылай балл беру арқылы жеңімпазды анықтайды. Бірақ бірге-бір шығатын форматта өтеді. Көрсетілетін каталарды Дүниежүзілік карате федерациясы (WKF) сертификатталған 102 катаның ішінен таңдап алған.

​

Кумите – 8 шаршы метрлік алаңда екі каратеші бірге-бір жекпе-жек шығатын жарыс. Олар үстеріне қарапайым ақ кимоно киіп шығады, біреуі қызыл белбеу, екіншісі көк белбеу тағады. Шабуыл жасау кезінде үш түрлі техника қолдануға болады: «шабуыл», «тебу» және «соғу». Шабуылдың мақсаты – қарсыластың соққы жасауға рұқсат етілген жеріне қарқынды шабуыл жасап, соған сәйкес техниканы бақылауда ұстау. Қарсыластың денесінің орта тұсына немесе жоғарғы жағына нәтижелі соққы жасауына байланысты түрлі балл беріледі. Бұл жерде дененің орта тұсы деп ішке, кеудеге және қабырға тұсына жасалған соққыларды айтады. Ал жоғарғы жағы деп адамның басына, бетіне, мойнына жасалған соққыларды айтады.

​

Каратенің кумитесінде берілетін «иппон» балының дзюдодағыдан айырмашылығы бар. Каратеде иппон берілген кезде жекпе-жек сол жерде аяқталмайды, одан әрі жалғасады. Ал дзюдода иппон берілгенде жекпе-жек аяқталады. Жекпе-жек жүріп жатқан кезде 8 ұпаймен алға шыққан спортшы жеңімпаз атанады немесе 3 минуттық сайыс біткен соң, кімнің ұпайы жоғары болса, сол каратеші жеңген болып есептеледі. Бұл ереже ерлерге де, әйелдерге де ортақ. Үкім шығарудың 4 түрі бар. Спортшы ойыннан бас тартса, ереже бұзса немесе дисквалификацияға ұшыраса, оның қарсыласы жеңімпаз деп жарияланады. Ал егерде екі қарсылас бірдей ұпай жинаса, ұпайды бірінші алған спортшы жеңімпаз атанады. 

 

Мынадай жағдайларда ереже бұзылған болып есептеледі: әдейілеп немесе өзін бақылауда ұстай алмай шектен тыс контактілі соққы жасау, қол, аяқ, буындар, екі бұттың арасы сияқты дененің тыйым салынған бөлігіне соққы жасау, симуляция жасау немесе алған жарақатын әдейілеп асырып көрсету, алаңның сыртына қайта-қайта шығып кете беру, өзін қорғай алмау, шабуыл жасамай қашу, баспен, шынтақпен немесе тіземен шабуыл жасау, т.б.

​

Ережелер/Маңызды тұстары

​

Ката

Катадан өтетін жарыстың мәні каратенің әдіс-тәсілдерінің мағынасы мен техникасын барынша дұрыс жеткізе білу. Негізінен күшке, жылдамдыққа, ырғаққа, тепе-теңдікке, күш-қуатқа назар аударылады. Сонымен қатар аяқпен жасалатын қимылдар ман тебудің техникасы, қозғалыстың жалғаспалы реті, соққылардың шапшаң да қуатты болуы және осының бәрін карате техникасының мазмұнын ашатындай әдемі қылып ұсына білу өнері бағаланады. Жасалып жатқан әдіс-тәсілдер виртуалды болса да, қойылым қарсыласпен болып жатқан айқасқа негізделген. Сондықтан жауын жеңуге деген ерік-жігер көрінуі керек. Ең мықты каратешілердің жасаған катасы драмаға толы болады.

 

Ката виртуалды қарсыласқа қарсы жалғаспалы ретпен жинақталған шабуыл мен қорғаныстан тұрады. Бір көрсетілген катаны сол жарыста қайта көрсетуге болмайды. Сондықтан спортшылар алдын ала раундтардан финалға өту үшін катаның төрт түрін көрсетуі керек. Дегенмен, әр ойыншының өзінің күшті және әлсіз жақтары болады және мықты меңгерген, жоғарғы деңгейде жасай алатын сүйікті каталары болады. Мықты катасын қай кезде көрсететіні спортшының өзі таңдаған тактикасына байланысты. Егер спортшы өзінің сүйікті катасын ерте көрсетіп қойса, содан кейінгі этаптарда деңгейі жоғары мықты қарсылас кездескен кезде ол катасын қайта көрсете алмай қалады. Ал егер мықты ойнайтын катасын кейінге қалдырып қойса, финалға жетпей, бастапқы этаптарда-ақ жарыстан шығып қалуы мүмкін. Өзінің бар күш-жігері мен бар мүмкіндігін көрсететін сайыс финалға дейін де болуы мүмкін. Сондықтан қай катаны қай кезде көрсету, ол спортшының стратегиясы мен тактикасына байланысты.